Zer proba eta prozedura egingo dizkidate?

MAren diagnostikoa berresteko eta gaixotasuna zenbat hedatu den ebaluatzeko, proba batzuk egin behar dira. Probetan, MAren presentzia eta organoen afekzio posiblea adierazten dituzten substantziak edo zantzuak bilatzen dira. Gainera, probak aldizka errepikatuko dira gaixotasunaren jarraipena egitean, tratamendurako erantzuna ebaluatzeko eta birgaixotzerik agertuz gero detektatzeko.1-4

Odol- eta gernu-analisiak: MArekin lotutako substantzia edo zantzu jakin batzuk identifikatzeko edo kuantifikatzeko helburuarekin egindako azterketak.

  • Hemograma: odol-lagin bateko zelulen zenbaketa. Zelula-motetako baten (globulu gorrien, globulu zurien edo plaketen) kopuruak MAren ondorioz behera egin duen jakiteko egiten da. Hori gertatzen da zelula gaiztoek hezur-muina inbaditu eta haren funtzionamendu egokia galarazten dutelako. MAren tratamenduaren bigarren mailako efektu bat zelula osasuntsuen kopurua ere murriztea izan daitekeenez, garrantzitsua da proba hau sarritan errepikatzea gaixotasunaren jarraipena egitean.1-3
  • Biokimika orokorra: odolean zirkulatzen duten eta gibelaren, giltzurrunen eta beste organo batzuen funtzionamendu egokiarekin lotuta dauden substantzien kantitateen neurketa. Substantziok odolean kantitate anormaletan badaude, baliteke MAren zantzua izatea. Bereziki garrantzitsuak dira kreatinina (giltzurrunen funtzionamendua ebaluatzeko) eta kaltzioa (hezurretan egon daitekeen kaltea ebaluatzeko).1-3 Albuminaren, laktato deshidrogenasaren (LDHaren) eta beta-2 mikroglobulinaren kantitateak ere badira garrantzitsuak diagnostikoaren unean, gaixotasunak duen pronostikoa zehazteko erabiltzen dira eta.12
  • Koagulazioa: odoljarioak eta tronbosiak saihesten dituen sistema behar bezala dabilela egiaztatzea ahalbidetzen duten substantzien kantitatea neurtzea odol-lagin batean.1-3
  • Serologia: agente infekziosoak, nagusiki birusak (adibidez, hepatitisarena edo GIBa), identifikatzea ahalbidetzen duen teknika. Horretarako, agenteokiko esposiziorik izan bada lehenago, haien aurka sortu diren defentsak (antigorputzak) detektatzen dira odolean. Agente infekziosoak ezkutatuta egon daitezke eta baliteke MAren aurkako tratamendu bat hastean aktibatzeko arriskua egotea.1-3
  • Proteinen azterketak: antigorputzen kantitateak (bai normalena bai MAren berezko anormalarena) neurtzean dautza. Horretarako, elektroforesia edo immunofinkapena erabil daitezke. Odoleko paraproteina-kantitatea neurtzea lagungarria da tratamendurako erantzunik egon den jakiteko. Analisiok gernuan ere egin behar dira; hor, paraproteinaren baliokidea Bence Jonesen proteina da. Analisi horretarako, egun oso batean ekoitzitako gernua (24 ordutako gernua) jaso behar da; izan ere, Bence Jonesen proteina 24 orduan pilatutako gramotan neurtzen da. Antigorputz normalen kantitateak ere neurtu ohi dira, immunitate-sistema behar bezala babesten ari zaigun jakiteko.1-3


Hezur-muinaren azterketak:

  • Hezur-muinaren xurgapena: muinaren zati likidoaren lagin txiki bat analizatzeko asmoz eskuratzean datza. Zona anestesiatu ostean, ziztada bat egiten da hezur irisgarri baten gainazalean, eskuarki pelbisean edo bularrezurrean. Hezur-muinera iristean, material likidoaren zati bat xurgatzen da, harekin gainerako probak eta analisiak egiteko.12-13 Hezur-muinaren xurgapenean lortutako materiala mikroskopioan analizatzen da, baita beste teknika batzuekin ere, hala nola, fluxu-zitometriaren bidez. Teknika horiek hezur-muineko zelula normalen artean dauden zelula gaiztoen kopurua zehaztea ahalbidetuko. Lagin horrekin, zelulen forma eta ezaugarriak ere analizatuko dira eta zelula plasmatiko tumoralen berezko beste substantzia edo zantzu batzuk bilatuko dira.12 
  • Hezurreko biopsia: batzuetan, hezur-zatitxo bat erauzi behar izaten da haren barruko mielomako zelulen egoera mikroskopioan analizatzeko. Biopsia hau pelbisean egiten da, anestesia gehiago erabiliz. Prozedura xurgapenaren une berean egin ohi da.12-13 
  • Azterketa zitogenetikoak: zelula gaiztoetan, DNAren aldaketa batzuk gerta daitezke, adibidez, translokazioak, kromosoma-kopuruaren aldaketa, kromosoma-zatien galera, etab. Aldaketoi nahasmendu zitogenetiko esaten zaie eta in situ hibridazio fluoreszente (FISH) delako teknika eta, batzuetan, kariotipoa erabiliz analizatzen dira. Aldaketok garrantzitsuak dira gaixotasunaren pronostikoari eragiten diotelako.13


Hezur-muinaren azterketa funtsezkoa da diagnostikorako, zeren eta zelula gaiztoen proportzioak % 10 izan behar baitu MAren diagnostikoa egiteko. Birgaixotzea dagoela susmatzen denean ere bada erabilgarria. Batzuetan, tratamendurako erantzuna hain ona da ez baita MAren zantzurik aurkitzen odol- eta gernu-analisietan, baina badaude zelula gaizto gutxi batzuk hezur-muinaren azterketan. Horri hondar-gaixotasun minimo (HGM) deritzo eta, zenbaitetan, hezur-muinaren azterketak aldizka errepikatu behar izaten dira, denboraren poderioz nola eboluzionatzen duen ikusteko.14 

Irudi bidezko azterketak: gorputzaren irudiak ateratzeko probak dira, MA non dagoen (muinaren barruan dagoen edo muinez kanpoko gaixotasunik badagoen) eta hezurretako lesiorik badagoen jakitea ahalbidetzen dutenak:

  • Positroi-igorpenezko tomografia (PETa): proba hau egiteko, pixka bat erradioaktiboa den produktu bat ematen da zain barneko bidetik, zelula gaiztoek xurga dezaten. Ateratako irudietan, zelula gaiztoek zelula osasuntsuek baino kontraste handiagoa edukiko dute. Irudi xeheagoak lortzeko, gorputz osoko ordenagailu bidezko tomografia (OTA) bat ere egin daiteke, zeinari eskuarki eskaner deritzon. PET-OTA diagnostikoaren unean egin daiteke, gaixotasunaren hasierako irismenaren berri izateko, baina baita jarraipenean ere, tratamenduei nola erantzuten ari zaien ikusteko. Ezin denean PET-OTArik egin, OTA bakarrik egiteko aukera dago.15
  • Erresonantzia magnetikoa (EMa): teknika honetan, irrati-maiztasuna eta eremu magnetiko bat erabiltzen dira gorputzaren barruko irudiak lortzeko. Beraz, ez du X izpiekiko esposiziorik eskatzen. Gorputz osokoa edo bizkarrezurrekoa eta pelbisekoa izan daiteke. Batez ere diagnostikoa egiteko unean da erabilgarria, hezur-muinean MArekin lotutako lesio fokalak aurkitzea ahalbidetzen du eta. Mota horretako lesioak identifikatzea tratamendu bat hasteko arrazoi nahikoa izan liteke. Halaber, nerbio-ehunari, batez ere bizkarrezur-muinari, eragiten dioten ornoetako lesioak aztertzeko ere erabili ohi da, halakorik egonez gero.15
  • Hezur-seriea: lesio litikoak ebaluatzeko zenbait erradiografia egitean datzan azterketa da. Ez ohi da errutinaz erabili, sentikortasun txikikoa denez ez delako hain erabilgarria diagnostikorako. Hala ere, irudi bidezko bestelako diagnostiko-sistemarik edukitzen ez denean erabil daiteke.1,2,13

Bibliografia

  1. Grupo Español de Mieloma (GEM), Comunidad Española de Pacientes con Mieloma Múltiple (CEMMP). Guías para pacientes con Mieloma Múltiple [Internet]. 2020 [2022ko ekainean kontsultatuta]. 
  2. Asociación Española de Afectados por Linfoma, Mieloma y Leucemia (AEAL). Guías para pacientes con Mieloma Múltiple [Internet]. 2019 [2022ko ekainean kontsultatuta].
  3. International Mieloma Foundation (IMF). Guía para el paciente de nuevo diagnóstico [Internet]. 2022 [2022ko ekainean kontsultatuta].
  4. Cowan AJ, Green DJ, Kwok M, et al. Diagnosis and management of multiple myeloma: a review. JAMA. 2022;327(5):464-477. 
  5. Kundu S, Jha SB, Rivera AP, et al. Multiple myeloma and renal failure: mechanisms, diagnosis, and management. Cureus. 2022;14(2):e22585. 
  6. Rasch S, Lund T, Asmussen JT, et al. Multiple myeloma associated bone disease. Cancers (Basel). 2020;12(8):2113. 
  7. Bladé J, Beksac M, Caers J, et al. Extramedullary disease in multiple myeloma: a systematic literature review. Blood Cancer J. 2022;12(3):45. 
  8. Mann H, Katiyar V, Varga C, et al. Smoldering multiple myeloma - Past, present, and future. Blood Rev. 2022;52:100869. 
  9. Musto P, Engelhardt M, Caers J, et al. European Myeloma Network review and consensus statement on smoldering multiple myeloma: how to distinguish (and manage) Dr. Jekyll and Mr. Hyde. Haematologica. 2021;106(11):2799-2812. 
  10. Schmidt T, Callander N. Diagnosis and management of monoclonal gammopathy and smoldering multiple myeloma. J Natl Compr Canc Netw. 2020;18(12):1720-1729. 
  11. Mateos MV, Landgren O. MGUS and smoldering multiple myeloma: diagnosis and epidemiology. Cancer Treat Res. 2016;169:3-12. 
  12. Bonello F, Cani L, D’Agostino M. Risk stratification before and during treatment in newly diagnosed multiple myeloma: from clinical trials to the real-world setting. Front Oncol. 2022;12:830922. 
  13. Grupo Español de Mieloma (GEM). Guía de Mieloma Múltiple [Internet]. 2021 [2022ko ekainean kontsultatuta].
  14. Yee AJ, Raje N. Minimal residual disease in multiple myeloma: why, when, where. Hematology Am Soc Hematol Educ Program. 2021;2021(1):37-45. 
  15. Shapiro YN, O’Donnell EK. Oncologist perspective: role of imaging in myeloma. Skeletal Radiol. 2022;51(1):123-133. 
  16. Rajkumar SV, Dimopoulos MA, Palumbo A, et al. International Myeloma Working Group updated criteria for the diagnosis of multiple myeloma. Lancet Oncol. 2014;15(12):e538-48. 
  17. Kumar S, Paiva B, Anderson KC, et al. International Myeloma Working Group consensus criteria for response and minimal residual disease assessment in multiple myeloma. Lancet Oncol. 2016;17(8):e328-46.
  18. Martínez C, Carreras E; Fundación Internacional Josep Carreras. Trasplante de médula ósea, sangre periférica y sangre de cordón umbilical. Guía para el paciente [Internet]. 2004 [2022ko ekainean kontsultatuta].
  19. Dimopoulos MA, Moreau P, Terpos E, et al.; EHA Guidelines Committee; ESMO Guidelines Committee. Multiple myeloma: EHA-ESMO. Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2021;32(3):309-322.