Que probas e actuacións me van realizar?

Para confirmar o diagnóstico de MM e avaliar canto se estendeu a doenza, deben realizarse unha serie de probas. Nelas búscanse substancias ou datos que indiquen a presenza de MM e a posible afectación de diferentes órganos. Ademais, estas probas repetiranse periodicamente durante o seguimento da doenza, para avaliar a resposta ao tratamento ou detectar se aparece unha recaída1-4.

Análises en sangue ou urina: estudos realizados co obxectivo de detectar ou cuantificar algunhas substancias ou indicios que están relacionados co MM: 

  • Hemograma: reconto de células nunha mostra de sangue para saber se algún dos tipos de células (glóbulos vermellos, glóbulos brancos ou plaquetas) están diminuídos como consecuencia do MM. Isto ocorre pola invasión da medula ósea por células malignas, que impiden o correcto funcionamento desta. Dado que o tratamento do MM pode reducir tamén o número de células sas como efecto secundario do dito tratamento, é importante repetir frecuentemente esta proba durante o seguimento da doenza1-3. 
  • Bioquímica xeral: medición da concentración de distintas substancias que circulan polo sangue e que están relacionadas co correcto funcionamento de órganos como o fígado ou os riles. Se estas substancias están no sangue en cantidades anómalas, podería ser un indicio de MM. Teñen especial importancia a creatinina (para avaliar o funcionamento dos riles) ou o calcio (para avaliar o posible dano óseo)1-3. Tamén son importantes as concentracións de albumina, lactato-deshidroxenase (LDH) e microglobulina β2 no momento do diagnóstico, xa que se utilizan para establecer o prognóstico que ten a doenza12.
  • Coagulación: medición da concentración dalgunhas substancias nunha mostra de sangue, que permite facer unha comprobación de que o sistema que evita sangrados e tromboses funciona correctamente1-3. 
  • Seroloxía: técnica pola cal se poden recoñecer axentes infecciosos, principalmente virus (como os da hepatite ou o VIH). Para isto detéctanse no sangue as defensas que se xeraron contra eles (anticorpos) no caso de que a persoa tivese exposición previa a estes axentes. Tales axentes infecciosos poden estar ocultos e presentar risco de se activaren ao iniciarse un tratamento contra o MM1-3. 
  • Estudos de proteínas: consisten en medir a concentración de anticorpos (tanto os normais como o anormal propio do MM), empregando técnicas como a electroforese ou a inmunofixación. Medir a concentración de paraproteína no sangue axuda a saber se houbo unha resposta ao tratamento. Estas análises tamén deben facerse na urina, na cal o equivalente á paraproteína é a proteína de Bence Jones. Para esta análise é preciso recoller a urina producida durante todo un día (urina de 24 horas), porque a cantidade de proteína de Bence Jones se mide en gramos acumulados cada 24 horas. Tamén adoita medirse a concentración de anticorpos normais, para saber se o sistema inmunitario nos está a protexer correctamente1-3. 


Estudos na medula ósea: 

  • Aspirado de medula ósea: consiste na obtención dunha pequena mostra da parte líquida da medula para a súa análise. Logo de se anestesiar a zona, faise unha punción na superficie dun óso accesible, xeralmente a pelve ou o esterno. Cando se alcanza a medula ósea, aspírase parte do material líquido, co cal se fará o resto das probas e análises12-13. O material obtido no aspirado de medula ósea analízase ao microscopio e tamén mediante outras técnicas como a citometría de fluxo, as cales permitirán detectar a cantidade de células malignas entre as células normais da medula ósea. Con esta mostra, tamén se analizarán a forma e as características das células, alén de se buscar outras substancias ou indicios propios das células plasmáticas tumorais12. 
  • Biopsia de óso: en ocasións é preciso extraer un pequeno fragmento de óso para analizar ao microscopio a situación das células do mieloma dentro del. Neste caso, utilízase máis anestesia e a biopsia realízase na pelve. Esta intervención adoita levarse a cabo no mesmo momento do aspirado12-13. 
  • Estudos citoxenéticos: nas células malignas pódense producir algunhas mudanzas no ADN, como translocacións, alteracións no número de cromosomas ou perda de fragmentos deles etc. Estas mudanzas chámanse alteracións citoxenéticas e analízanse con técnicas como a hibridación in situ por fluorescencia (FISH) e, nalgúns casos, o cariotipo. Tales alteracións son importantes porque exercen influencia no prognóstico da doenza13. 


O estudo da medula ósea é clave para o diagnóstico, xa que ten que haber máis dun 10% de células malignas para se considerar un diagnóstico de MM. Tamén resulta útil cando se sospeita dunha recaída da doenza. Por veces a resposta ao tratamento é tan boa que non se atopan indicios de MM nas análises de sangue ou urina, pero si hai un pequeno número de células malignas no estudo da medula ósea. Isto chámase doenza mínima residual (DMR) e, en ocasións, débense repetir os estudos na medula ósea periodicamente, para ver como evoluciona no tempo14. 

Estudos de imaxe: son probas coas que se obteñen imaxes do corpo que permiten detectar onde se atopa o MM (dentro da medula ou se existe doenza extramedular) e tamén as posibles lesións nos ósos: 

  • Tomografía por emisión de positróns (TEP): para levar a cabo esta proba, adminístrase por vía intravenosa un produto lixeiramente radioactivo que será absorbido polas células malignas. Nas imaxes obtidas, as células malignas terán máis contraste que as células sas. Para conseguir imaxes máis detalladas, pódese realizar tamén unha tomografía computadorizada (TAC) de corpo completo, comunmente chamada escáner. A TEP-TAC pódese levar a cabo no momento do diagnóstico para saber o alcance inicial da doenza, pero tamén durante o seguimento para ver como responde aos tratamentos. En casos de falta de dispoñibilidade da TEP-TAC, pódese facer só unha TAC15. 
  • Resonancia magnética (RM): nesta técnica, recórrese ao uso de radiofrecuencia e dun campo magnético para obter imaxes do interior do corpo e, polo tanto, non require exposición a raios X. Pode facerse do corpo completo ou da columna vertebral e da pelve. É útil especialmente no momento do diagnóstico, xa que permite localizar lesións focais relacionadas co MM na medula ósea. Detectar este tipo de lesións podería ser motivo suficiente para iniciar un tratamento. Tamén adoita utilizarse para estudar lesións vertebrais que poidan afectar o tecido nervioso, sobre todo á medula espiñal15. 
  • Serie ósea: trátase dun estudo no que se fan varias radiografías para avaliar as lesións líticas. Non adoita utilizarse de maneira ordinaria porque é menos útil no diagnóstico pola súa baixa sensibilidade. Con todo, pode usarse no caso de non se dispoñer doutros sistemas de diagnóstico por imaxe1,2,13. 

Bibliografía

  1. Grupo Español de Mieloma (GEM), Comunidad Española de Pacientes con Mieloma Múltiple (CEMMP). Guías para Pacientes con Mieloma Múltiple [en liña]. 2020 [consulta: xuño de 2022].
  2. Asociación Española de Afectados por Linfoma, Mieloma y Leucemia (AEAL). Guías para pacientes de mieloma múltiple [en liña]. 2019 [consulta: xuño de 2022].
  3. International Myeloma Foundation (IMF). Guía para el paciente de nuevo diagnóstico [en liña]. 2022 [consulta: xuño de 2022].
  4. Cowan AJ, Green DJ, Kwok M, et al. Diagnosis and management of multiple myeloma: a review. JAMA. 2022;327(5):464-477. 
  5. Kundu S, Jha SB, Rivera AP, et al. Multiple myeloma and renal failure: mechanisms, diagnosis, and management. Cureus. 2022;14(2):e22585. 
  6. Rasch S, Lund T, Asmussen JT, et al. Multiple myeloma associated bone disease. Cancers (Basel). 2020;12(8):2113. 
  7. Bladé J, Beksac M, Caers J, et al. Extramedullary disease in multiple myeloma: a systematic literature review. Blood Cancer J. 2022;12(3):45. 
  8. Mann H, Katiyar V, Varga C, et al. Smoldering multiple myeloma - Past, present, and future. Blood Rev. 2022;52:100869. 
  9. Musto P, Engelhardt M, Caers J, et al. European Myeloma Network review and consensus statement on smoldering multiple myeloma: how to distinguish (and manage) Dr. Jekyll and Mr. Hyde. Haematologica. 2021;106(11):2799-2812. 
  10. Schmidt T, Callander N. Diagnosis and management of monoclonal gammopathy and smoldering multiple myeloma. J Natl Compr Canc Netw. 2020;18(12):1720-1729. 
  11. Mateos MV, Landgren O. MGUS and smoldering multiple myeloma: diagnosis and epidemiology. Cancer Treat Res. 2016;169:3-12. 
  12. Bonello F, Cani L, D’Agostino M. Risk stratification before and during treatment in newly diagnosed multiple myeloma: from clinical trials to the real-world setting. Front Oncol. 2022;12:830922. 
  13. Grupo Español de Mieloma (GEM). Guía de Mieloma Múltiple [en liña]. 2021 [consulta: xuño de 2022].
  14. Yee AJ, Raje N. Minimal residual disease in multiple myeloma: why, when, where. Hematology Am Soc Hematol Educ Program. 2021;2021(1):37-45. 
  15. Shapiro YN, O’Donnell EK. Oncologist perspective: role of imaging in myeloma. Skeletal Radiol. 2022;51(1):123-133. 
  16. Rajkumar SV, Dimopoulos MA, Palumbo A, et al. International Myeloma Working Group updated criteria for the diagnosis of multiple myeloma. Lancet Oncol. 2014;15(12):e538-48. 
  17. Kumar S, Paiva B, Anderson KC, et al. International Myeloma Working Group consensus criteria for response and minimal residual disease assessment in multiple myeloma. Lancet Oncol. 2016;17(8):e328-46.
  18. Martínez C, Carreras E; Fundación Internacional Josep Carreras. Trasplante de médula ósea, sangre periférica y sangre de cordón umbilical. Guía para el paciente [en liña]. 2004 [consulta: xuño de 2022].
  19. Dimopoulos MA, Moreau P, Terpos E, et al.; EHA Guidelines Committee; ESMO Guidelines Committee. Multiple myeloma: EHA-ESMO. Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2021;32(3):309-322.